Herhangi bir erken seçim olmazsa 2023 yılında Türkiye yeni bir seçime gidecek. Sadece Cumhurbaşkanı değil aynı zamanda meclisin 28’inci dönem milletvekilleri de belirlenecek. Yani, iyisiyle kötüsüyle koskoca 27 dönem geride kalmış olacak. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) kuruluşunun üzerinden bir asır geçti. TBMM’nin 1’inci döneminden şu anki 27’inci döneme kadar Van’ı birçok siyasi partiden, birçok milletvekili temsil etti. Bir asırlık TBMM tarihi boyunca kimler geldi kimler geçti? Koskoca 27 döneme kimler sığdı? Hangi siyasi parti daha çok vekil çıkardı? Hangi partiler bir görünüp bir kayboldu? Hangi vekil ne kadar süreyle görev yaptı? Van’ın TBMM tarihi boyunca haritanın renkleri nasıl bir değişime uğradı? İşte Van’ın meclis tarihi…
Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısaca Birinci Meclis, 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplandı, 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alarak 15 Nisan 1923'te son oturumunu yaptı. Yeni Türkiye’nin kurucu meclisinin açılış günü olan 23 Nisan, hâlen Türkiye'de millî bayram olarak kutlanıyor. O günün üzerinden bir asır geçti. TBMM’de her vilayeti temsil ettiği gibi Van’ı da her dönem temsil eden milletvekilleri oldu. Van’ı TBMM tarihi boyunca 131 vekil temsil etti. Peki, kimdi o vekiller? Hangi siyasi partiden kazanmışlardı?
16 FARKLI PARTİ, 131 VEKİL
TBMM tarihi boyunca Van’ı mecliste 16 farklı siyasi parti ve bağımsız milletvekilleri temsil etti. Meclisin birinci döneminde Van’ı temsil eden 7 vekil vardı fakat herhangi bir siyasi partileri yoktu. Van 27 dönem boyunca mecliste temsil edildi. Aynı vekil birkaç dönem meclis sıralarında görev aldı. Toplam 131 vekil meclis sıralarında Van adına oturdu. Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Yeni Türkiye Partisi, Adalet Partisi, Güven Partisi, Cumhuriyetçi Güven Partisi, Milli Selamet Partisi, Anavatan Partisi, Milliyetçi Demokrasi Partisi, Doğruyol Partisi, Sosyal Demokrat Halkçı Parti, Refah Partisi, Fazilet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi, Halkların Demokratik Partisi ve bağımsız milletvekilleri bu güne kadar Van’ı temsilen mecliste söz sahibi oldu.
HANGİ PARTİ KAÇ MİLLETVEKİLİ ÇIKARDI
Van’ın meclis tarihi boyunca sadece 7 bağımsız milletvekili oldu. Geriye kalan 124 milletvekili ise bir siyasi parti çatısı altında meclise girdi. Türkiye’nin tek partili dönemini de hesaba katarsak, rekor Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) oldu. CHP, meclis tarihi boyunca Van’dan tam 31 milletvekili çıkardı. İlk kez 22’inci dönemde meclise giren Adalet ve Kalkınma Partisi (Ak Parti) ise 27’inci dönemle birlikte toplam 22 milletvekili çıkararak ikinci sırada yerini aldı. Listenin üçüncü sırasında 18 milletvekili ile Halkların Demokratik Partisi (HDP), dördüncü sırasında ise 11 milletvekili ile Anavatan Partisi yer alıyor.
Sıralamanın devamı ise şöyle:
- Cumhuriyet Halk Partisi (31)
- Adalet ve Kalkınma Partisi (22)
- Halkların Demokratik Partisi (18)
- Anavatan Partisi (11)
- Adalet Partisi (5)
- Doğruyol Partisi (5)
- Demokrat Parti (4)
- Yeni Türkiye Partisi (4)
- Refah Partisi (4)
- Fazilet Partisi (3)
- Milliyetçi Demokrasi Partisi (2)
- Güven Partisi (1)
- Cumhuriyetçi Güven Partisi (1)
- Milli Selamet Partisi (1)
- Sosyal Demokrat Halkçı Parti (1)
- Milliyetçi Hareket Partisi (1)
Toplam bağımsız milletvekili sayısı ise 7 oldu.
EN FAZLA HANGİ MİLLETVEKİLLİĞİ YAPAN İSİMLER
Meclis kürsüsünde Van’ı temsil eden vekillerden bazıları birkaç farklı dönemde görev aldı. Listenin ilk sırasında 7 dönem vekillik görevini yürüten Hakkı Ungan var. Ungan, meclisin ilk 7 döneminde meclis sıralarında Van’ı temsil etti. Bu sürenin 6 dönemi CHP çatısı altında geçti. Listenin ikinci sırasını ise Münip Boya ve Muhlis Görentaş paylaşıyor. Her ikisi de mecliste 6’şar dönem görev aldı. Münip Boya meclisin 2, 3, 4, 5, 6 ve 7’inci dönemlerinde CHP milletvekili olarak çalıştı. Muhlis Görentaş ise meclisin 10, 12, 13, 15, 16 ve 18’inci dönemlerinde görev aldı. Görentaş vekillik hayatı boyunca; Demokrat Parti, Yeni Türkiye Partisi, Cumhuriyetçi Güven Partisi ve Anavatan Partisi çatıları altında yer aldı.
İbrahim Arvas 5 dönem, Kinyas Kartal ve Mehmet Salih Yıldız ise 4’er dönem vekillik yaptı. Fethullah Erbaş, Maliki Ejder Arvas ve Burhan Kayatürk ise 3’er dönem milletvekilliği yapanlar arasında yer alıyor.
Eski Başbakan Ferit Melen ise 9 ve 17’inci dönemlerde milletvekilliği görevi ve 7 Haziran 1964 - 14 Ekim 1979 tarihleri arasında Cumhuriyet Senatosu Van Üyeliği yaptı.
MİLLETVEKİLLERİNİN PARTİLERE DAĞILIMI
Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında Van’ı temsil eden milletvekillerinin dönemlere göre parti dağılımları şu şekilde:
Van TBMM’nin birinci döneminde 7 milletvekili ile mecliste temsil edildi. Bu milletvekilleri, kurucu meclisin vekilleri olduğu için herhangi bir siyasi partinin üyesi değillerdi.
TBMM’nin 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9’uncu dönemlerinde toplam 23 milletvekili mecliste görev aldı. BU milletvekillerinin tamamı CHP milletvekilleriydi.
10’uncu dönemde Van’ın milletvekili sayısı 4’dü ve tamamı Demokrat Parti milletvekilleriydi. 11’inci dönemde ise milletvekili sayısı 5’e çıktı. Bu 5 milletvekilinin tamamı ise yine CHP milletvekilleriydi.
TBMM’nin 12. Döneminde ise milletvekili sayısı 3’e düşürüldü ve tamamı Yeni Türkiye Partisi milletvekilleriydi.
Van’ın 4 milletvekili ile temsil edildiği 13. Dönemde ise 2 milletvekili Cumhuriyet Halk Partisi, 1 milletvekili Adalet Partisi ve 1 milletvekili Yeni Türkiye Partisi sıralarında yerini aldı.
14, 15, 16 ve 17’inci dönemlerde de Van milletvekili sayısı 4’dü. 14’üncü dönemde 2 milletvekili Adalet Partisi, 1 milletvekili Güven Partisi ve 1 milletvekili ise bağımsız olarak meclis sıralarında yerini aldı. Bağımsız olarak meclise giren milletvekili ise Mehmet Emin Erdinç’ti.
15’inci dönemde; 3 milletvekili Cumhuriyet Halk Partisi ve 1 milletvekili Adalet Partisi’nden seçildi.
16’ıncı dönemde 4 milletvekilinin her biri başka bir siyasi partiden seçildi. 4 koltuğu Cumhuriyet Halk Partisi, Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Güven Partisi ve Milli Selamet Partisi paylaştı.
17’inci dönemde 2 milletvekili Anavatan Partisi’nden, 2 milletvekili ise Milliyetçi Demokrasi Partisi’nden seçildi.
18’inci dönemde Van’ın milletvekili sayısı yeniden 5’e yükseldi ve bu vekillerin tamamı Anavatan Partisi’nden seçildi.
19’uncu dönemde vekil sayısını koruyan Van; 2 milletvekilini Doğruyol Partisi’nden, 1 milletvekilini Anavatan Partisi’nden, 1 milletvekilini Sosyal Demokrat Halkçı Parti’den ve 1 milletvekilini de Refah Partisi’nden seçti.
20’inci döneme gelindiğinde Van’ın milletvekili sayısı 6’ya çıkmıştı. Refah Partisi 3, Anavatan Partisi 2 ve Doğruyol Partisi 1 milletvekili çıkardı.
21, 22 ve 23’üncü dönemlerde ise Van’ın milletvekili sayısı 7 olarak belirlendi. 21’inci dönemde 4 siyasi parti Van’dan milletvekili çıkardı. Bu vekillerden 3’ü Fazilet Partisi’nden, 2’si Doğruyol Partisi’nden, 1’i Milliyetçi Hareket Partisi’nden ve 1’i de Anavatan Partisi’nden seçildi.
22’inci döneme gelindiğinde Ak Parti meclis sıralarında yerini almaya başladı. Van’ın 7 milletvekilinin tamamı Ak Parti’den seçilerek meclise girdi.
23’üncü dönemde Ak Parti 5 milletvekili çıkarttı. Öte yandan Demokratik Toplum Partisi'nin desteklediği ‘Bin Umut Adayları’ da Van’dan 2 bağımsız milletvekili çıkardı.
24’üncü dönemde Van’ın milletvekili sayısı 8 oldu. Bu dönemde Ak Parti 4 milletvekili çıkardı. Aynı dönemde Barış ve Demokrasi Partisi’nin desteklediği 4 bağımsız aday da meclis sıralarında yerini aldı.
25’inci döneme gelindiğinde 8 milletvekilinin 7’si Halkların Demokratik Partisi milletvekilleri olurken Burhan Kayatürk ise Ak Parti’den seçildi.
26’ıncı dönemde 8 vekilin 6’sı HDP, 2’si Ak Parti’den seçildi.
27’inci dönemde ise 5 milletvekili HDP’den, 3 milletvekili ise Ak Parti’den seçildi. Daha sonra yapılan yerel seçimlerde ise HDP Van Milletvekili Bedia Özgökçe Ertan’ın Büyükşehir Belediye Başkanı olmasının ardından bu sayı 7’ye düşmüş oldu.
________________________________________
KADİR CESUR
YENİ DOĞU GAZETESİ
Kaynak: YENİ DOĞU GAZETESİ
Yorum yazarak Yeni Doğu Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeni Doğu Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeni Doğu Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeni Doğu Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Yeni Doğu Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Yeni Doğu Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Yeni Doğu Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Yeni Doğu Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.