Van mutfağı, Anadolu'nun en zengin yemek kültürlerinden birine sahipken, bu mutfakta yer alan pek çok yemek, bölgesel kimlikleri ve kökenleriyle de tartışma konusu olabiliyor. Bunlardan biri de "Keledoş" adı verilen geleneksel yemektir. Keledoş, özellikle Van ve Bitlis illerinin yemek kültürlerinde kendine sıkça yer bulmuş, adeta bu illerin mutfağını simgeleyen bir tat olmuştur. Ancak, bu lezzetin kökeni ve hangi ili temsil ettiği hakkında her iki ilde de farklı görüşler bulunmaktadır.
Keledoş Nedir?
Keledoş, et, nohut, bulgur ve çeşitli baharatların birleşiminden oluşan, genellikle pilav gibi sunulan, besleyici ve doyurucu bir yemektir. Van ve Bitlis’te, özellikle kış aylarında, bu yemek evlerde sıkça pişirilir ve soğuk günlerde sofraların baş tacıdır. Hem etli hem de bakliyatlı olması, Van ve Bitlis gibi soğuk iklime sahip yerlerde halkın enerjik ve sağlıklı kalmasını sağlamak amacıyla tercih edilir.
Van mı, Bitlis mi?
Van mutfağının pek çok yemeği gibi Keledoş da zaman içinde her iki ilde de popülerleşmiştir. Van’a özgü bir yemek olarak bilinse de, Bitlis’te de bu yemeğin son derece yaygın olduğunu görmekteyiz. Van’da genellikle bulgur, nohut ve etin birleşiminden yapılan Keledoş, Bitlis’te ise bu malzemelere ek olarak bazen yoğurt veya tereyağı da katılarak farklı bir tat ortaya çıkartılır.
Tarihi Geçmişi ve Kültürel Bağlantılar
Keledoş’un kökeni tam olarak belirlenememekle birlikte, bölgedeki Urartu medeniyetinin tarım ve hayvancılıkla uğraşan halklarının, et ve tahıl ürünleriyle yaptıkları yemekler, bu yemeğin kökenini tarihî olarak açıklayabilir. Bitlis ve Van arasındaki tarihi bağlar, Osmanlı dönemine kadar uzanır. Bu sebeple, yemeklerin zamanla her iki ilde de benzer şekilde pişirilmesi ve halk arasında geçişkenlik gösterilmesi gayet doğaldır. Bu geleneksel yemek, bölgenin göçebe yaşam tarzından izler taşır ve halklar arası kültürel etkileşimin bir sonucu olarak iki ilde de yaygınlaşmıştır.
Vanlılar mı, Bitlisliler mi Haklı?
Vanlılar, Keledoş'un özünde bulgurun yer aldığı, basit ama lezzetli bir yemek olduğunu savunarak, bu yemeğin Van mutfağına ait olduğunu belirtirler. Öte yandan, Bitlisliler de kendi versiyonlarındaki tereyağı ve yoğurt eklemeleriyle Keledoş’u zenginleştirdiklerini ve dolayısıyla bu yemeği kendi kültürlerinin bir parçası olarak kabul ederler. Bu durum, her iki ilde de halk arasında sıkça tartışılan bir konu olmuştur.
Sonuç Olarak…
Keledoş, sadece bir yemek değil, aynı zamanda bölgesel kültürlerin bir birleşimidir. Van ve Bitlis arasında net bir ayrım yapmak oldukça zor olsa da, her iki il de bu yemeği kendilerine ait olarak kabul etmektedir. Bu yemek, bölgenin zengin mutfak kültürünü ve halklar arasındaki etkileşimi en güzel şekilde temsil eder. Keledoş’un hangi ili temsil ettiğinden daha önemli olan, bu yemeğin bölgedeki tarihî, kültürel ve gastronomik mirası simgelemesidir.
Keledoş'un kökeni tartışmalı olsa da, kesin olan bir şey var: Hem Vanlıların hem de Bitlislilerin sofralarındaki bu lezzet, Anadolu'nun zengin mutfağının güzel bir örneğidir.