Van’ın 14 yıldır devam eden Çevreyolu sorunu 2024 yılında başka bir sorun ile gündemde. Bir türlü tamamlanamayan çevreyolu üzerinde arazisi bulunan vatandaşlar ciddi mağduriyet ile karşı karşıya kalmış durumda. Sorun büyük ancak çözümü de oldukça basit...
Kamulaştırma yerine 18. Madde ile yapılması kararlaştırılan Van Çevreyolu’nun ihalesi 2010 yılında yapıldı ve çalışmalara başlandı. Aradan 14 yıl geçmesine rağmen Van’ın çevreyolu bir türlü tamamlanamadı. Ulaştırma Bakanlığı’nın ısrarla 18. Maddeyi uygulamak istemesi nedeniyle arazi sahipleri ile ciddi sorunlar yaşandı. Arazi sahiplerinin açmış olduğu davalar nedeniyle çalışmaları sürekli aksayan çevreyolu, Edremit bölgesinde azda olsa başlandı. Edremit’te arazileri ile ilgili yaşanan sorunların birçoğu çözüme kavuşturulurken İpekyolu’nun birçok mahallesinde bu sorun sürüyor. İpekyolu’n un Karpuzalan, Bostaniçi, Bakraçlı, Kıratlı ve Kevenli Mahallelerinin muhtarları, 18. Madde uyarınca arsaların yüzde 45'inin satışa çıkarılmasına tepki göstererek haklarının geri iadesini talep etti. Edremit ilçesinde benzer sorunların yaşandığını ve siyasilerin desteğiyle çözüme kavuşturulduğunu belirten muhtarlar, İpekyolu ilçesinde de aynı girişimlerin yapılmasını istedi.
MUHTARLAR: BİR AN ÖNCE VAZGEÇİLMELİ
Van İpekyolu ilçesinde bulunan Karpuzalan, Bostaniçi, Bakraçlı, Kıratlı ve Kevenli Mahallesi muhtarları 18. Madde sonucu arsalar üzerinde kullanılan yüzde 45’lik DOP payının yaşattığı mağduriyetlerle ilgili Van Büyükşehir Belediyesi ve Çevre Şehircilik İklim Değişikliği Bakanlığı İl Müdürlüğüne ortak bir yazı yazarak karardan bir an önce vazgeçilmesi gerektiğini belirtti. Türkiye’de benzer bir örneği bulunmayan 18. Madde uygulaması sadece Van’da uygulanıyor. Yıllardır tamamlanamayan ve 18. Madde kapsamında arazileri yarı fiyatına tahrip eden çevre yolu projesi ile başlayan uygulama tapulu arazisi olan vatandaşları mağdur etmeye devam ediyor. Çevre yolu projesi sonrası 2011 yılında başlatılan imar çalışmaları ve 18. Madde uygulaması ile yüzde 45 oranında DOP (Düzenleme Ortaklık Payı) kesintisi yapılarak ciddi mağduriyetlere yol açtı.
“EDREMİT’TE LOBİ DESTEĞİ İLE ÇÖZÜLDÜ”
Muhtarlıklar tarafından yapılan ortak yazılı açıklamada; “2011 Van depreminden sonra Van Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı arasında yapılan protokol kapsamında yürütülen imar çalışmaları ve 18. madde uygulaması sonucu, ilimizdeki arsalar üzerinden yüzde 45 oranında DOP (Düzenleme Ortaklık Payı) kesintisi yapılmış ve bu durum ciddi mağduriyetlere yol açmıştır. Kesintilerin, yoğun yapılaşmanın olduğu, evler, bahçeler ve diğer yapılar üzerinde uygulandığı belirtiliyor. Benzer bir mağduriyet, Van Edremit Elmalı Mahallesi imar sürecinde yaşanmıştı. Bu süreçte, yoğun yerleşimin olduğu alanlar, bir heyet tarafından Ankara'daki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na gidilerek 18. madde uygulamasının dışına çıkarılmış ve %23 DOP oranı ile kimse mağdur edilmeden çözüm sağlanmıştı. Vatandaşlar, kendi mahallelerinde de benzer bir uygulama yapılması talebinde bulunuyorlar.” Denildi.
HUKUKA UYGUN ÇALIŞMA
Açıklamanın devamında şu ifadeler kullanıldı: “Bu süreçte, gerek Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na gerekse Van Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı'na defalarca yapılan itirazlardan bir sonuç alınamadı. Muhtarlıklar ve mağdur vatandaşlar, imar çalışmalarına ve 18. madde imar çalışmalarına karşı olmadıklarını; ancak uygulamanın hukuka uygun şekilde yapılmadığını ifade ediyorlar. Madde imar çalışmasının amacı park, yeşil alan, yol, eğitim alanları, sosyal alanlar gibi kamusal alanlar oluşturmak olmalıdır. Ancak bu uygulamada vatandaşların arazilerinden yapılan kesintiler, Maliye Hazinesi’ne arsa oluşturmak amacıyla kullanılmış ve bu durum ciddi tepkilere yol açmıştır. Vatandaşlar, arazilerinde, belediye ve hazine yerlerinden arsa alınarak, mağduriyetlerin en aza indirilmesini talep ediyor.”
“YANLIŞ UYGULAMADAN VAZGEÇİLMELİ”
Vatandaşların arazi haklarının gasp edildiği belirtilen açıklamanın devamında, “Vatandaşlar, devletin bu uygulamada vatandaşların taşınmazlarına el koyup, açık ihale usulüyle yüksek fiyatlara satışa çıkarılmasının kabul edilemez olduğunu belirtiyorlar. Bu uygulamanın, kırsal kesimlerde, uzun yıllar komşuluk ve akrabalık ilişkileri içinde yaşayan insanlar arasında telafi edilemez toplumsal sıkıntılara sebep olacağını ifade ediyorlar. Vatandaşlar, kamusal hizmetlerin dışında kalan ve Maliye Hazinesi'ne devredilen yerlerin insanlara iade edilmesini ve bu yanlış uygulamadan vazgeçilmesini talep ediyor. Aksi halde toplumsal gerilimin artacağı ve ciddi sıkıntılara, hatta ölümlere sebep olabileceği uyarısında bulunuyorlar.” İfadeleri kullanıldı.
İMARDA 18 UYGULAMASI NEDİR?
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi, idareye tek taraflı olarak mevcut arsa veya arazilere el koyma yetkisi verir. Bu maddede, arsa ve arazi sahiplerinin rızası alınmaksızın parseller birleştirilebilir veya ayrılabilir. Bu işleme "şuyulandırma" denir.
A - Şuyulandırma Nedir?
Şuyulandırma, belediyelerce imar planları hazırlanırken bir arsa veya arazinin, yeni imar planında kullanım hakkına bağlı olarak parsellerin birleştirilmesi ve hisseli olarak sunulması işlemidir. Bu süreçte arsa sahiplerinin rızası aranmaz, fazlalık olan veya yola yakın alanlar daha işlevsel hale getirilir.
1 - İmar Kanunu Madde 18 Uygulaması
maddeye göre, imar sınırları içindeki arsalar, sahiplerinin rızası olmadan düzenlenir. Parseller yeniden ayrılır veya birleştirilir (tevhit). Bu işlem sırasında, düzenleme ortaklık payı (DOP) ile arsa veya arazinin %40’ına kadar bedelsiz el konulabilir.
2 - Uygulama Detayları
İmar planı olmayan veya askıda olan bölgelerde arsa sahipleri, mülklerinden tam anlamıyla yararlanamaz.
DOP uygulaması ile arsa veya arazinin değeri artar, bu artışın karşılığı olarak arazinin %40’ına kadar bedelsiz el konulabilir.
Uygulama için idari karar alınır ve düzenleme alanı belirlenir.
DOP tüm parseller için eşit oranda uygulanır, istisnai durumlar dışında.
3 - Kamu Ortaklık Payı
Kamu ortaklık payı, düzenlemeye tabi tutulan alanların kamunun hizmetine ayrılan kısımlarını ifade eder. Bunlar; okullar, hastaneler, belediye hizmet alanları gibi yerlerdir.
4 - Düzenleme Ortaklık Payı (DOP)
DOP, düzenlemeye tabi tutulan arsa ve arazilerden alınan %40’a kadar olan kesintidir. Bu kesinti, park, yol, okul gibi kamu hizmetlerine ayrılır ve başka amaçlarla kullanılamaz.
B - Tescil ve Şuyuun İzalesi
İmar Kanunu Madde 16’ya göre, belediye ve mücavir alan içindeki gayrimenkullerin birleştirme veya ayrılma işlemleri, belediye encümeni veya il idare kurulunca onaylanır. Tapu işlemleri en geç bir ay içinde tamamlanmalıdır.
C - Kamulaştırmadan Artan Kısımlar
Belediye veya valilikler, imar planlarının uygulanması sonucu oluşan parselleri, müstakil inşaata elverişli olmayan kısımları bedel takdiri suretiyle satabilir.
D - Arsa ve Arazi Düzenlemesi
maddeye göre, belediyeler ve valilikler arsa ve arazileri maliklerinin rızası olmadan düzenleme yapabilirler. DOP, %40’ı geçmeyecek şekilde belirlenir ve kamusal hizmetlere tahsis edilir.
E - Veraset Yolu ile İntikal Eden Arsa ve Araziler
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesine dayanan düzenlemeler, veraset yolu ile intikal eden arsa ve arazilerde de uygulanabilir.,