530 kilometrelik kara sınıra sahip Türkiye ile İran İslam Cumhuriyeti ilişkilerinin geliştirilmesi, ekonomik göstergelerin daha yukarı çıkarılması ve turizmde geliş gidişlerin artırılmasına yönelik adımlar atılmaya devam ediyor. 2016 yılında İran’ın Hoy kentinde 5’incisi yapılan ve iki ülkenin sınır illerini yakından ilgilendiren “Türkiye-İran Sınır İlleri Ekonomik İşbirliği Toplantısı”nın 6’ncsı geçtiğimiz yıl Van’da yapıldı. Van Valiliğinin öncülük ettiği toplantıda önemli kararlar alınmış ve gündeme gelmişti. Bu yıl 7’ncisi gerçekleştirilen toplantının durağı Urumiye oldu. Perşembe günü başlayan toplantıda sınır illerinin önemli konuları ve sorunları görüşüldü.
100’Ü AŞKIN KİŞİ KATILDI
Urumiye’de düzenlenen “Türkiye-İran Sınır İlleri Ekonomik İşbirliği Toplantısı”na Van, Hakkari, Ağrı ve Iğdır Sınır illerinin Valileri, kurum amirleri, meslek odaları ve Sivil Toplum Kuruluşları katıldı. İran’ın sınır kentinden de gelen yetkililerle birlikte toplantıya 100’ü aşkın kişi yer aldı. Toplantı; Batı Azerbaycan Eyalet Valisi Mohammed Sadeg Motamediyan’ın konuşmasıyla başladı. Türkiye ile İran arasındaki 560 kilometrelik sınır illerinin ekonomik ticaretlerinin gelişmesine yönelik çözümlerin ele alındığını belirten Motamediyan, toplantının hayırlı olmasını diledi.
YENİ KAPILARIN AÇILMASI
Toplantının ilk gününde gündeme gelen en önemli konu Türkiye-İran arasında yeni sınır kapılarının açılması meselesi oldu. Hem Batı Azerbaycan Eyalet Valisi Mohammed Sadeg Motamediyan hem de Türk Heyetinin Başkanı Hakkari Valisi Ali Çelik yaptıkları açılış konuşmalarında yeni sınır kapılarının açılması hususuna dikkat çekti.
GELİNCİK İÇİN ANLAŞMA TAMAM!
Gündeme gelen konu akıllara Başkale Gelincik Sınır Kapısı’nı getirdi. Gazete olarak edindiğimiz bilgilere göre Gelincik Kapısının açılması için her iki tarafından işlemleri tamamladığı ve karşılıklı anlaşmaya varıldığı öğrenildi. Henüz açıklamayan kapının durumu önümüzdeki günlerde netleşecek. Gelincik Sınır Kapısı’nın açılması meselesi 6’ncı Türkiye-İran Sınır İlleri Ekonomik İşbirliği Toplantısı’nda karara bağlanmış ve imzalanan ortak mutabakatta yer almıştı. Ayrıca Çaldıran Çilli Kapısı’nın açılması da yeniden gündeme geldi.
30 KİLOMETRELİK YOL TAMAMLANDI
Toplantının önemli gündem maddelerinden bir tanesi de İran tarafında bulunan ve karşılığı Razi Sınır Kapısı olan bölüm ile Hoy arasındaki yolun tamamlanması oldu. Yapılan konuşmaklar ve görüşmelerde 30 kilometrelik yolun tamamlandı ifade edildiği Mutabakatta da yer alan metinde yolun yapımı ile ilgili şu ifadeler yer aldı: “Kapıköy-Razİ Sınır Kapısı’ndan transit taşımacılık yapılmasının ve TIR geçişleri sağlanmasının her iki ülke tüccarlarının menfaatine olacağı, İran tarafından mezkur yolun 65 kilometresinden 30 kilometresinin inşaatının tamamlandığı bildirilmiş olup, kalan kısmının ise hızlandırılarak 2025 yılında tamamlanmasına karar verildi.”
MUTABAKAT YAPILDI
Ticaret, turizm ve ulaşım komisyonlarının oluşturulduğu toplantıda katılım sağlayan kamu kurum, meslek odaları, STK’lar ve ilgili kurumların fikirleri adlını. Alınan fikir ve görüşler son gün mutabakat altına alındı ve imzalandı. İşte Yapılan sadece gazetemizde yer alan o mutabakat metni;
“Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti Sınır İlleri arasında ekonomik iş birliğinin gözden geçirilmesi ve koordine edilmesi amacıyla düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti Sınır İlleri Ekonomik İş Birliği Toplantısının yedincisi 03-04 Ekim 2024 tarihlerinde Türkiye heyeti adına Hakkari Valisi ve İran Heyeti adına Batı Azerbaycan Genel Valisi başkanlığında Urumiye'de düzenlendi. Dostane bir atmosferde geçen toplantıda her İki taraf da Sınır İllerinde gerçekleştirilen önceki toplantılarda ulaşılan sonuçlarla İlgili memnuniyetlerini dile getirmişler ve kabul edilen tüm kararların yakın gelecekte uygulamaya geçirilmesi arzusunu vurgulamışlar ve aşağıdaki şekilde mutabık kalmışlardır.
EKONOMİ VE TİCARET KOMİSYONU
A- Sınır Ticareti ve Gümrük
1- Gürbulak Gümrük sahasının modernizasyonu göz önünde bulundurularak, her İki tarafın TIR kabulü sayısının artırılmasına yönelik çalışmaların yapılmasına,
2- Sınır kapılarında nöbet değişimi esnasında işlemlerin aksamaması amacıyla gerekli tedbirlerin alınmasına,
3- Kapıköy-Razİ Sınır Kapısı’ndan transit taşımacılık yapılmasının ve TIR geçişleri sağlanmasının her iki ülke tüccarlarının menfaatine olacağı, İran tarafından mezkur yolun 65 kilometresinden 30 kilometresinin inşaatının tamamlandığı bildirilmiş olup, kalan kısmının ise hızlandırılarak 2025 yılında tamamlanmasına,
4- Tarafların, sınır illeri ticaret ve sanayi odalarınca fuarlar düzenlenmesi, bu faaliyetler hakkında İlgili birimlerin bilgilendirilmesi ve gerekli kolaylığın sağlanmasına,
5- X-Ray cihazı kullanılmasının ve fiziki kontrollerin, tırların bekleme süresinin uzamasına sebep olmaması ve risk yönetiminin gümrük işlemlerinde taraflarca uygulanmasına,
6- İran tarafının Bazergan TIR parkında sıra verme sistemi kullandıklarını bildirmesi üzerine, Türk tarafının da Gürbulak TIR parkı İşletici şirketinden sıra sisteminin geliştirilmesini talep etmesine,
7. Sınır ticareti kapsamında Razi-Kapıköy sınır kapısından gönderilen malların her iki ülkeye ait araçlarla taşınabilmesine,
8. Son dönemde yaya olarak geçen ve TIR dorsesi içinde tespit edilen kaçak göçmen vakalarının artması nedeniyle gümrük kapılarındaki tedbirlerin artırılmasına,
9. Taraflar diğer tarafin kıymet ve menşei sorgulamalarım en kısa sürede cevaplandırmasına karar verilmiştir.
B- ULAŞTIRMA
1- İran ile Türkiye arasında Tahran-Van güzergahı üzerinden yolcu taşımacılığının başlatılmasına ilişkin görüşmelerin devam etmesinin taraflarca sıcak karşılandığı,
2- Sınır Terminallerinden geçiş yapan şoförler ve yolcuların konforunun artırılması için yeni yapıların ve alanların geliştirilmesi,
3- İki ülkenin Kuzereş/Gelincik sınır kapısının bir an önce açılmasının yararlı olacağı konusunda mutabakata varıldığı,
4- Kapıköy-Razi sınır kapısı sıfır noktası alanında bulunan yolcu koridoru boyutlarının (en-boy-yükseklik) ve materyallerinin uyumlaştırılması için Türkiye tarafının en kısa zamanda İran tarafına koridor planı sunmasına yönelik her iki tarafın terminal müdürlerinin bir araya gelmesi,
5- İki tarafın uzman heyetleri İran tarafının dolu depo uygulaması konusunda İran tarafınca çözüm önerileri geliştirilmesi hususunda fikir alışverişinde bulunmuştur. Konunun üst makamlara iletilmesi kararlaştırılmıştır.
C- BİLİM KÜLTÜR VE SPOR KOMİSYONU
l- 2023 yılında Van ilinde düzenlenen uluslararası turizm etkinliklerine Batı Azerbaycan eyaletinin el sanatları sanatçıları ve turizm acenteleri katılmıştır. Tahran Uluslararası Fuarı'na da Türk turizm acenteleri ve merkezlerinin katılımı göz önüne alındığında, bundan sonraki süreçte düzenlenecek olan etkinliklere, her iki ülke tarafından teşviklerin sağlanması ve devamının esas olması gerekmektedir. Bu kapsamda 2025 yılı Mayıs ayı içerisinde yapılması öngörülen müteakip sınır illeri ekonomik işbirliği toplantısı marjında el sanatları fuarının da düzenlenmesi planlanmıştır.
2- Geçtiğimiz yıl turizm tanıtım turlarının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinden hareketle, sınır illerinde turizm faali)Etlerine yönelik tanıtım turlarının koordinasyonunun sağlanması ve yılda en az iki kez düzenlenmesine tarafların devam etmesi uygun olacaktır.
3- 2024 yılı Kasım ayı içerisinde Batı Azerbaycan'ın ev sahipliğinde, 2025 yılı Temmuz ayında Türkiye'nin ev sahipliğinde. iki ülke arasında kültürel etkileşimin sağlanması amacı)la yemek festivallerinin düzenlenmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
4- Urumiye Üniversitesi ve Türkiye'nin İran'a sınır illerindeki üniversiteler arasında bilim ve teknolojiyi geliştirme konularıyla alakalı Teknoloji festivalleri düzenlemesi için işbirliği yapılması uygun görülmektedir.
5- Düzenlenmiş olan ortak konferanslardan elde edilen deneyimler ve ihtisas oturumlar kapsamında; Iğdır Üniversitesi ile İslam medeniyeti, Erzurum Atatürk Üniversitesi ile geleneksel tıp ve veteriner hekimliği, İstanbul Yedi Tepe Üniversitesi ile tarihi binalar, Ankara Üniversitesi İle bahçe bitkilerinin muhafazası gibi çalışmalarda olduğu üzere, her iki tarafın uzlaştığı konularda yeni kongrelerin düzenlenmesi önerilmektedir.
6- Urumİye Üniversitesi öğrencileri ile Türkiye'nin İran'a sınır illerindeki üniversitelerdeki öğrenciler arasında basketbol, futsal, voleybol gibi spor branşlarmda etkinlikler düzenlenmesi ve bu faaliyetlerden ilkine Urumiye Üniversitesi'nin 2025 yılı Şubat ayında ev sahipliği yapabileceği önerilmiştir.
7- Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Erzurum Atatürk Üniversitesi , Ankara Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversiteleri arasındaki başarılı deneyimler temel alınarak, Urumiye Üniversitesi ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi arasında, tarafların ilgili makamlarından alınacak izni müteakiben, ortak eğitim programları düzenlenmesi ve uzmanlık dersleri verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
8- 2024 yılı Kasım ayının İlk yarısı Van ilinin ev sahipliğinde, 2024 yılı Aralık ayının İlk yarısında Urumiye ev sahipliğinde, sırasıyla 18 yaş altı ve 40 yaş üstü futsal ve voleybol dostluk müsabakaları düzenlenmesi İçin turnuvaların uygulama tüzüğünün hazırlanması İçin spor komitelerinin İlgili yöneticileriyle karşılıklı toplantılar yapılması, çeşitli spor branşlarında (futsal, voleybol, basketbol, kayak, tenis, tekvando, eskrim, kürek çekme, boks ve vücut geliştirme) etkinlikler planlanması önerilmektedir.
9- Hakkari ilinin kış sporları kapasitesinin, eğitici spor turları ve toplantılarla tanıtılması amacıyla, söz konusu ilin ev sahipliğinde 2025 Ocak ayının ilk yarısında faaliyet düzenlenmesi öngörülmektedir.
10- İlgili makamlarından alınacak izin sonrasında, Urumiye'nin ev sahipliğinde ilerleyen dönemlerde; spor yönetimi, kulüp yönetimi, sporcu beslenmesi ve egzersiz tasarımı alanlarında antrenörlere yönetimi eğitim kurslarının en kısa sürede müştereken belirlenmesine dair çalışmaların yapılması yararlı olacağı değerlendirilmektedir.
Tüm bu mutabakatta yer alan maddelerin uygulanması için bir kontrol ve takip mekanizmasının oluşturulması konularında mutabakata varılmıştır.
Hazırlanan mutabakat; Batı Azerbaycan Eyalet Valisi Mohammed Sadeg Motamediyan ile Türk Heyetinin Başkanı Hakkari Valisi Ali Çelik tarafından imzalandı.
Toplantıda; 8. Türkiye-İran Sınır İlleri Ekonomik İşbirliği Toplantısı’nın 2025 yılının Mayıs ayında Van’da yapılması kararlaştırıldı.