Van’da son yıllarda özellikle pandemi sonrası artan fiyatlar dur durak bilmiyor… Bir anda artan araç fiyatları, batı illeri ile yarışan kira fiyatları, giyim, gıda, kırtasiye, et, ekmek, süt ürünleri ile birlikte artan işsizlik vatandaşı canından bezdirdi. Geçtiğimiz hafta ekmeğe gelen zam sonrası süt ve süt ürünlerine uygulanan zam ile birlikte vatandaşlar kara kara düşünür, geçim derdi içerisine girer oldu.
Tüm ülkede olduğu gibi Van’da da geçim sıkıntısı artarak devam ediyor. Yetkililerin yeterince ilgi göstermediği ve neredeyse her gün müjdeli haberlerin verildiği Van, kişi başına düşen gelirde 81. sırada, gelişmişlikte 70. sırada, eğitimde 74. sırada ve işsizlikte yine son sıralarda yer alıyor. Yıllardır özellikle milletvekillerinin girişimleriyle yeterli hizmet ve yatırım alamayan Van’da vatandaşlar, yetkililere çağrıda bulunarak iş ve istihdam olanaklarının artırılmasını istiyor.
BUGÜN NEDEN YATIRIM YOK? İSTİHDAM YOK? FABRİKA YOK?
Van’da kiralık evde yaşadığını söyleyen Ali Demir isimli bir vatandaş, “Van’da asgari ücretle geçim yapan ve kiralık evde yaşayan biriyim, 3 çocuğum var, ikisi okuyor biri yeni doğmuş, yeni doğan için bez almam gerekiyor hem de bunu haftalık yapmam gerekiyor, okula gidenlerin kırtasiye malzemesi, okul malzemesi, harçlık ve ihtiyaçlarını gidermem gerekiyor, bunu sürekli yapacak güçte değilim, aldığımız maaş belli, kaldığımız ev belli ki Van’da her ay kiralar artıyor. Hiçbir şey alamaz duruma geldik, bir kek 25-30 TL, markete çocuklara bir şey almaya gittiğimde boş dönüyorum, el vicdan, bu kadar yükseltilir mi fiyatlar. Buna ek olarak, ekmeğe zam geldi, asgari ücret sonrası yine gelecektir, süte zam geldi, süt ile birlikte biliyorsunuz peynir, yağ gibi yani tüm süt ürünlerine zam geliyor. Batı illerinde de fiyat aynı ama kiralar bu kadar yüksek değil ve bir evde birden fazla gelir var. 20 yıldır aynı iş yerinde çalışıyorum 3 ay önce asgari ücret verilmeye başlandı, yeni asgari ücreti şu an vermezler, sigortam bunca yıl sonra yeni yatırmaya başladılar. Bazen insanlar hakkını ara gibi deyimlerde bulunuyor, tuzu kuru olanlar için önemli değil. Oradan çıkarsam Van’da yine iş bulabilecek miyim ki işsizlik arttığı için çıkanın yeri aynı saniyede doluyor. Kalkıp hele ki evli isen hak arayışı Van’da yapamazsın, Van’da iş bulamayan yüzlerce genç inşaatlara giderek hayatını kaybediyor, iş yok, yetkililer her şeyden önce Van’da iş ve istihdam olanakları sağlamalı. Yıllar önce güvenlik bilmem ne sorunu vardı diyorlardı, bugün ne var? Bugün neden yatırım yok? İstihdam yok? Fabrika yok? Yapsınlar” dedi.
“FİYATLAR ARTIYOR”
Van’da yaygın olarak tüketilen ve çoğu zaman il dışına kadar gönderilen otlu peynir fiyatları süte eklenen zam oranından sonra artış yaşayacak. Konuyla ilgili gazetemize konuşan Tuncer Bilici isimli süt ürünleri satıcısı, “Bu aralar işler durgun, fiyatlar yüksek ve milletin alım gücü yok. Mesela taze peynir şu an 100-150-200 TL arasında, eski köpeğin elleri ise 250-400 TL’ye kadar çıkıyor, hatta 450 TL’ye satanlar da var. Alım gücü düşük olduğu için millet alamıyor. Biz de tüketim olmadığı zaman malımız kalıyor, bu da zarara girmemize neden oluyor. Peynir satılmazsa, hayvanın yemini karşılayamayız. Bir kişi ile hayvanlara bakım yapabilmek kolay değil, mesela 100 koyuna 150 koyuna bakmak için en az iki kişi lazım. Hem o kişiler çalışacak hem de yemek içmek zorunda. Burada ise çoğu evde 10 kişilik nüfus var, bir kişi 10 kişiye bakmak zorunda kalıyor. Bu yüzden bir kişinin alacağı maaş veya kazancı, ailesiyle birlikte bir yaşamı sürdürebilecek kadar olmuyor. Batıda iş sektörü çok, nereye giderseniz gidin insanlar çalışıyor. Ayrıca orada gördüğüm kadarıyla adalet de var, kimseyi dışlamıyorlar” dedi.
ASGARİ ÜCRETE GEÇİNENE ZOR
Yetkilerin Van’a geldiğinde zengin ve ağa kısımlarını ziyaret ettiğini ve yoksul halkın görmezden gelindiğini belirten Bilici, “Bir devlet büyüğü Van’a geldiğinde, ilk ağalar görüşür ama halkın sorunlarını dinleyen yok. Partiler ise seçim zamanı gelirler, selam verirler, ondan sonrası yok. Fiyatlar hakkında da konuşacak olursak, mesela tereyağı fiyatları 400-500 TL arasında, organik ballar ise bin ile bin beş yüz arasında. 25 yıldır esnaflık yapıyorum ve işlerin gittikçe kötüleştiğini gözlemliyorum. Özellikle yüzde 17’lik zamdan sonra işler daha da kötüleşebilir. Eskiden köylerde insanlar fiyat yükseldiğinde haberi bile olmuyordu, ama artık televizyonları izliyorlar ve fark ediyorlar. Bu da fiyat artışını doğrudan etkiliyor. Gıda fiyatları artıyor, mesela ekmeğe bu yıl üç defa zam geldi ve şu an 10 TL oldu. Hatta 1 TL daha eklene bilir. Bir adam asgari ücretle 12.000 TL kira ödüyorsa, geri kalan ücret ile nasıl geçinebilir? Asgari ücretle çalışan biri için bu durum daha da zor. Çocukların ihtiyacı olan şeyler de var, bu şartlar gerçekten çok sıkıntılı” diye konuştu.
“BATI’DA YAŞAM DAHA KOLAY”
Doğu illerinde yaşanan işsizlik sorunu nedeniyle batıda yaşamın ve iş olanaklarının daha iyi olduğunu aktaran Bilici, “10 hane olan ve az sınırda çalışanı olan bir aile için ev geçindirmek peynir, süt ürünleri almak imkânsız gibi bir durum. Batıda 10 kişi varsa bu 1o kişide çalışıyor, gelir var. Van’da öyle değil 10 kişiden iki veya üçü çalışıyor buda geçim yükünün artmasına neden oluyor. Asgari ücret zammı öncesi her şeye zam geldi, süt ürünleri de buna dahil, yoğurt, peynir, yağ, çökelek gibi ürünlerde de zam yapılacak, peynir fiyatları bu anlamda artacak daha önce alamayan insanlar artık hiç alamayacak, Allah yardım etsin” şeklinde konuştu.