Van geçtiğimiz yıllarda küçükbaş hayvancılığın başkentliğini üstlenirken artan maliyetler ve göç olayları hayvancılığı bitirme noktasına getirdi. Ülkenin farklı noktalarında bulunan Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliğinde işleyiş devam ederken küçükbaş hayvancılığın başkenti Van’da süt üretimi de kırmızı et üretimi de giderek sona eriyor.
Küçükbaş hayvan varlığının en çok olduğu iller arasında yer alan Van'da, "Köyümde yaşamak için bir 'sürü' nedenim var, 10 bin aileye 100’er koyun" projesi kapsamında 2020'den bu yana 1660 besiciye 165 bin koyun desteği verildi. Son günlerde tasarruf tedbirleri kapsamında daha ağır bir işleyişle proje devam ederken mazot, yem ve gübre gibi ürünlerde artan maliyetler hayvancılığı bitirme noktasına getiriyor. Özellikle geçmiş yıllarda geçimini hayvancılıkla yapan vatandaşlar artan maliyetlerle birlikte batıya göç ederken köylerde şehir merkezinde göç etmek zorunda kaldı genç nesil hayvancılık sektörünü bırakıp maaşla çalışacak sisteme geçmesi kent genelinde hayvancılığı bitirdi hal böyle olunca Van’da süt üretimi de kırmızı et üretimi durma noktasına geldi.
Korona virüs salgını sonrası ülke genelinde artan maliyetler besicileri de vurdu. Fiyatı artan mazot, yem, gübre gibi ürünler kent genelinde hayvancılık yapan besicileri göç etmeye zorladı. Köylerde geçimini hayvancılıkla sağlayan gençler batı illerinde inşaat sektöründe çalışmak üzere göç ederken ailelerde hayvanları satarak şehir merkezinde göç etti. Van Valiliği koordinesinde hazırlanan “Köyümde yaşamak için bir 'sürü' nedenim var" projesi kapsamında bir milyon koyun dağıtılması hedeflenirken hayvancılığında yeniden arttırılması ve üretime katkı sağlanması bekleniyor. Van’da süt üretiminin geride kaldığını ve hayvancığın giderek sona erdiğini söyleyen Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan artan maliyet ve göç nedeniyle kırmızı et üretiminin de düştüğünü ve Van’da bulunan kasapların eti il dışından aldığını söyledi.
“SÜT ÜRETİMİ YETERSİZ”
Van’da süt üretiminin yetersiz olduğunu söyleyen İlhan, “Van'ı "hayvancılığın başkenti" olarak nitelendirmek yerine, "koyunculuğun başkenti" demek daha doğru olur. Türkiye genelinde koyun sayısı bakımından en fazla koyuna sahip il Van'dır. Ancak büyükbaş hayvancılık, özellikle süt üretimi açısından Van çok geride kalmış durumda. Bu nedenle Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği'nin Van'da bir temsilciliği yok. Türkiye'de süt konusunda bir Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği mevcut olup, bunun yanında süt, et ve damızlık birliği gibi başka kuruluşlar da var. Ancak Van, süt konusunda kendine yetecek kadar üretim yapmayan bir il. Bunu vurgulamak önemli” dedi.
“KÜÇÜK HAYVANCILIKTA BİRİNCİ SIRADA”
Van’ın ülke genelinde küçükbaş hayvancılıkta birinci sırada yer aldığını ama geçmiş yıllara göre düşüş yaşadığını belirten İlhan, “Van İli, koyunculukta 2,5 milyonun üzerinde koyunla Türkiye'de birinci sırada yer alıyor. Ancak bu rakam, 30 yıl önce sadece Kırklar ilçesinde bulunan koyun sayısıyla neredeyse eşit. Van hayvancılıkta, geçmişe göre ciddi bir gerileme yaşamış durumda. Bu sadece Van'a özgü değil, ülke genelinde de benzer bir durum var. 50 yıl önce Türkiye genelinde 100 milyon koyunumuz varken, şu anda bu sayı 35-36 milyona düşmüş durumda. Bu 36 milyon koyunun 2,5 milyonu Van'da bulunuyor” diye konuştu.
“VAN'IN SÜT İHTİYACININ BÜYÜK BİR KISMI DIŞARIDAN KARŞILANIYOR”
Van’ın süt ihtiyacının büyük bir kısmının dışarıdan karşılandığını kaydeden İlhan, “Sığır konusuna gelince, Van'da toplam süt sığırı sayısı 150 bin civarında. Ancak bu sığırların önemli bir kısmı süt verimi düşük hayvanlardan oluşuyor. Van'da Simmental, Montofon, Simmental melezi, Montofon melezi ve yerli ırklar olan Doğu Anadolu kırmızısı gibi türler mevcut. Ancak bu hayvanların süt verimi düşük olduğundan, Van'ın süt ihtiyacının büyük bir kısmı dışarıdan karşılanıyor. Benzer şekilde, et ihtiyacının da önemli bir kısmı dışarıdan geliyor. Özellikle büyükbaş sığır eti, geçmişte Malatya'dan geliyordu. Şu anda yine Malatya ve farklı illerden et ithalatı yapılıyor. Van, süt üretimi konusunda zayıf bir il. Ancak koyun sütü ağırlıklı olarak otlu peynir yapımında kullanılıyor. Koyun sütünün fazla satımı veya mandıralarda işlenmesi söz konusu değil. İlde birkaç küçük mandıra var ve bunlar sınırlı miktarda sütü işleyip otlu peynir üretiyor” ifadelerine yer verdi.
“DURUM PEK İÇ AÇICI DEĞİL”
Van’da kırmızı et üretiminin düştüğünü ve et ihtiyacının farklı iller üzerinden karşılandığını söyleyen ilhan, “Özel teşebbüsler haricinde, devlet eliyle yapılan bir çalışma mevcut değil. Et Balık Kurumu'nun kapanmasından sonra Et Süt Kurumu kurulmuş olsa da bu kurumun tam olarak çalıştığını söylemek zor. Et ve süt konusunda damızlık hayvan yetiştiricilerine yeterli hizmet verilemiyor. Et Balık Kurumu'nun kapanmasıyla birlikte Van'da büyük bir boşluk oluştu. Et Süt Kurumu'nun tam kapasiteyle çalışması halinde, devlet eliyle et ve süt üreticilerine faydalı olması bekleniyor. Ancak şu anki durum pek iç açıcı değil” ifadelerini kullandı.
“VAN’A KATKI SAĞLAYACAK PROJE”
10 Bin Aileye 100 Koyun projesinin Van’a katkı sağlayacak bir proje olduğunu ve bu projeyi desteklediklerini ifade eden İlhan, “Van Yem Sanayi, Et Balık Kurumu, Şeker Fabrikası ve Yem Fabrikası gibi yapılar birbirini tamamlayıcı nitelikteydi. Ancak bu kurumların satılmasından sonra herhangi bir çalışma yapılmadı. Van Valiliği tarafından başlatılan "10 Bin Aileye 100 Koyun" projesi, başlarda hızla ilerlese de 6 Şubat depreminden bu yana bir yavaşlama gözlemleniyor. Proje, başlangıçta başarılı bir şekilde ilerlese de şu anda istenilen hedeflere ulaşamamış durumda. Girdi maliyetleri, mazot, gübre, ilaç ve işçi maliyetleri gibi birçok sorun, projeyi olumsuz etkiledi. Yine de olumlu bulduğumuz bir proje ve Van’a büyük katkıda sağlayacak bir proje, umarız bu çalışma tamamlanır ve Van’da besicilik artar” diye konuştu.
“GÖÇ ARTTI ÜRETİM BİTTİ”
Son yıllarda köylerde artan göç olaylarıyla birlikte hayvancılık ve üretimin de sona yaklaştığını kaydeden İlhan, “Köylerden kentlere, kentlerden büyük şehirlere göç eden insanların sayısı arttıkça, tarım ve hayvancılıktan uzaklaşma yaşanıyor. Türkiye'nin 30-40 yıl önceki homojen yapısı bozuldu. Şu anda nüfusun yüzde 91'i şehirlerde, yüzde 9'u köylerde yaşıyor. Bu yüzde 9'un da önemli bir kısmı yaşlı kesimden oluşuyor. Genç nüfusun büyük bir kısmı farklı şehirlerde, inşaat veya hizmet sektöründe çalışıyor. Köylerin boşalması, hayvancılık ve tarımın bitmesine neden oldu. Bu durum, sadece Van için değil, Türkiye'nin genelinde de geçerli” şeklinde konuştu.